Terapia i rehabilitacja sztuką

 „Nie istnieje nic takiego, czego by sztuka nie mogła wyrazić.”

Oscar Wilde

Spośród spektrum metod występujących w psychoterapii moim faworytem jest arteterapia.

Arteterapia jest formą terapii, która wykorzystuje media artystyczne jako fundamentalny sposób komunikacji. Uczestnik arteterapii we wsparciu z terapeutą tworzy obrazy, makiety, projekty, w celu ich dogłębnego poznania oraz przyporządkowania im znaczeń, głównie emocjonalnych, związanych z doświadczeniami własnymi. Dzięki temu osoba może lepiej zrozumieć siebie oraz źródło swoich traum i trudności, co prowadzi do pozytywnych, nierzadko trwałych zmian w autoświadomości, postrzeganiu siebie, relacjach międzyludzkich oraz relacjach ze światem.

Wykorzystywany jest tu aspekt diagnostyczny wyrażania artystycznego, a nie jakość i wartość rynkowa stworzonych prac. Obok działania leczniczego, znacząco wspomagającego proces terapii, arteterapia stosowana jest także jako element rozwoju osobistego u ludzi dążących do lepszego eksplorowania siebie i swoich relacji z otoczeniem. Główne zalecenia lecznicze arteterapii to: depresja, lęki, nerwice, zaburzenia afektywne, przemoc, problemy społeczne, nadużycia seksualne, uzależnienia, traumy, objawy psychospołeczne na tle chorób somatycznych, wykluczenie społeczne.

Do arteterapii zaliczamy wiele różnych technik. Począwszy od pracy z ceramiką, gliną, technikę kolażu, pracę z farbami, pigmentami, ołówkiem. Jednak należą do niej także metody wykorzystywania innych dzieł artystycznych, w tym m.in.: książek (biblioterapia) oraz filmów (filmoterapia).

Wykorzystanie filmu w oddziaływaniach psychoterapeutycznych jest stosunkowo nowym sposobem podejścia do rozwiązywania ludzkich problemów i leczenia zaburzeń. Zjawisko to nie ma imponująco wieloletniej historii, choćby z uwagi na fakt, że sam film jest w dziejach ludzkości wynalazkiem stosunkowo bardzo młodym. Filmoterapia to termin, któremu w publikacjach naukowych poświęca się coraz więcej miejsca, podkreślając, iż zastosowanie dzieł / materiałów filmowych może mieć znaczący impakt na proces psychoterapeutyczny.

Filmoterapia analizowana jest głównie na kanwie dyscyplin psychologii klinicznej i psychoterapii. W publikacjach naukowych anglojęzycznych możemy spotkać się z terminem „cinematherapy”, zatem bezpośrednia translacja przybliża tę praktykę w stronę kinoterapii.

W naszym rodzimym piśmiennictwie naukowym zagadnienia „filmoterapia” i „kinoterapia” stosowane są zamiennie.

Film może być zatem użyty zarówno w przypadku podejścia do terapii indywidualnej, jak i grupowej. Filmoterapia w ostatnich latach doczekała się ogromnego rozwoju i rozbudowy swojej definicji. Wzbogaca się ją o nowe aspekty i komponenty.

Sama kinoterapia natomiast jest głównie traktowana jako jeden z przykładów arteterapii, będąc jedynie wymienianą obok innych technik, bez dokładnego omówienia.

Istotą zarówno filmoterapii jak i kinoterapii jest kontakt ze sztuką kina, praca z obrazem, dokładne przestudiowanie emocji, postaw, praca z wrażliwością artystyczną. Uruchomione są tu inne zmysły. Ważną rolę odgrywa słuch (podobnie jak w przypadku muzykoterapii) oraz wzrok (kontemplacja obrazu). Technika ta nie dotyka umiejętności manualnych i haptycznych, otwiera bardziej umiejętności syntezy, empatii, reaktywność na bodźce i zdolności autorefleksyjne.